جوان آنلاین: فشار‌های تحمیلی اقتصادی به کشورمان همواره از سوی غرب بوده و برخی نگاه‌ها هم در تلاش برای ایجاد رابطه با همین غرب ولو بدون نتیجه «تقریباً هیچ» هستند. در این شرایط، کشور‌های همسایه ایران به‌عنوان شرکای تجاری اصلی، نقش تعیین‌کننده‌ای در پویایی و رونق تجارت خارجی کشور ایفا می‌کنند. این کشورها که از دیرباز روابط اقتصادی مستحکم و تاریخی با ایران داشته‌اند، بیش از ۸۲درصد از حجم و ارزش صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده‌اند. آنها نه تنها در تأمین کالا‌های مورد نیاز ایران برای تولید و مصرف داخلی اهمیت دارند، بلکه به مقاصد اصلی صادراتی کشور تبدیل شده‌اند. از چین تا عراق، ترکیه و امارات، کشور‌های همسایه ایران با توجه به نزدیکی جغرافیایی و روابط اقتصادی نزدیک، همچنان در قلب تجارت خارجی ایران قرار دارند. این واقعیت نشان می‌دهد، برای پیشبرد اهداف اقتصادی کشور، تمرکز بر توسعه و تحکیم روابط تجاری با این همسایگان می‌تواند راه‌حلی مؤثرتر از چشم‌داشت به غرب باشد.
در دنیای امروز، اقتصاد‌ها بیش از پیش به یکدیگر وابسته‌اند و بازار‌های جهانی به‌طور مداوم در حال تغییر و تحول هستند. در این میان، برای کشوری همچون ایران که با چالش‌های اقتصادی متعدد و تحریم تحمیلی روبه‌روست، اهمیت یافتن مسیر‌های تجاری جدید و پایداری اقتصادی از اهمیت بسیاری برخوردار است. بر اساس گزارش‌معاون وزیر اقتصاد، هفت کشور عمده مقصد صادرات ایران شامل چین، عراق، امارات متحده عربی، ترکیه، افغانستان، پاکستان و هند بوده‌اند که این هفت‌کشور بیش از ۸۲درصد از حجم و ۸۳درصد از کل ارزش صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می‌دهند. این موضوع که ایران همچنان بیش از ۸۰ درصد از صادرات غیرنفتی خود را به کشور‌های همسایه و منطقه‌ای می‌فرستد، نکته‌ای مهم در تحلیل تجارت خارجی کشور است. اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا این کشورها تا این حد برای ایران اهمیت دارند؟ چرا باید بر توسعه روابط تجاری با آنها تمرکز کنیم و منتظر تغییرات از سوی غرب نباشیم؟
مقاصد صادراتی ایران
براساس گزارش‌های اخیر، مقاصد اصلی صادرات ایران به شرح زیر بوده‌اند:
۱. چین (۱۳/ ۸ میلیارد دلار)
چین با توجه به حجم بالای اقتصاد و بازار مصرف گسترده‌ای که دارد، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران به شمار می‌رود. صادرات ایران به چین شامل محصولات پتروشیمی، نفت، گاز و محصولات صنعتی می‌شود. چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصاد‌های جهان، همچنان به‌عنوان مقصد اصلی صادرات ایران شناخته می‌شود. علاوه بر این، چین به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در طرح «یک کمربند، یک جاده»، می‌تواند نقش ویژه‌ای در تقویت تجارت ایران با سایر کشورها ایفا کند.
۲. عراق (۱۱/۲ میلیارد دلار)
عراق به دلیل نزدیکی جغرافیایی، روابط فرهنگی و سیاسی با ایران، به یکی از مقاصد مهم صادرات کشور تبدیل شده است. کالا‌هایی مانند مصالح ساختمانی، مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی از ایران به عراق صادر می‌شود. عراق به‌ویژه در سال‌های اخیر به‌دلیل نیاز به بازسازی و توسعه زیرساخت‌های خود، از صادرات ایران استقبال زیادی داشته است. این موضوع موجب شده ایران بتواند بازار گسترده‌ای در عراق ایجاد کند.
۳. امارات متحده عربی (۶/۶ میلیارد دلار)
امارات و به‌ویژه دبی، به‌عنوان مرکز تجاری و مالی منطقه، نقش مهمی در صادرات ایران ایفا می‌کند. این کشور به‌عنوان یک مرکز ترانزیتی برای صادرات کالا‌های ایرانی به سایر کشور‌های منطقه و جهان شناخته می‌شود. علاوه بر این، امارات به‌عنوان یک بازار بزرگ برای کالا‌های مصرفی، مواد غذایی و محصولات صنعتی ایران، سهم زیادی از تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص داده است.
۴. ترکیه (۶/۴ میلیارد دلار)
ترکیه که یکی از کشور‌های صنعتی منطقه است، برای ایران اهمیت زیادی دارد. این کشور علاوه بر واردات کالا‌هایی مانند محصولات نفتی، گاز و پتروشیمی از ایران، در بخش صنایع غذایی، مصالح ساختمانی و کالا‌های مصرفی نیز به‌طور گسترده‌ای از محصولات ایرانی استفاده می‌کند. روابط تجاری میان ایران و ترکیه در حوزه‌های مختلف اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
۵. افغانستان (۲/ ۲ میلیارد دلار)
افغانستان به‌عنوان یکی از کشور‌های همسایه که با مشکلات اقتصادی و البته امنیتی روبه‌روست، در سال‌های اخیر به‌ویژه در زمینه تأمین کالا‌های مصرفی، مواد غذایی و مصالح ساختمانی از ایران استفاده زیادی داشته است. روابط فرهنگی و تاریخی میان ایران و افغانستان موجب شده، ایران به‌عنوان شریک تجاری معتبر در این کشور شناخته شود.
۶. پاکستان (۲/۲ میلیارد دلار)
پاکستان با توجه به نزدیکی جغرافیایی و روابط تاریخی با ایران، همچنان یکی از مقاصد مهم صادراتی ایران است. این کشور به‌ویژه در زمینه کالا‌هایی مانند فرآورده‌های نفتی، سیمان و مواد غذایی از ایران استفاده می‌کند. روابط اقتصادی ایران و پاکستان به‌ویژه در بخش‌های انرژی و حمل‌ونقل اهمیت دارد.
۷. هند (۱/ ۸ میلیارد دلار)
هند با توجه به حجم بالای مصرف و نیاز‌های خود در زمینه نفت و گاز، یکی از مشتریان مهم کالا‌های ایرانی است. علاوه بر این، هند به‌عنوان یکی از کشور‌های با اقتصاد رو به رشد، برای ایران فرصت‌های زیادی در زمینه صادرات کالا‌های غیرنفتی ایجاد کرده است.
چرا باید بر همسایگان متمرکز شویم؟
حالا که مقاصد اصلی صادرات ایران مشخص شدند، پرسش بعدی این است که چرا باید بر این کشورها تمرکز کنیم؟ چرا ایران باید از نگاه به غرب فاصله بگیرد و بر روابط تجاری با همسایگان خود تأکید بیشتری داشته باشد؟
۱. نزدیکی جغرافیایی و روابط فرهنگی
نزدیکی جغرافیایی ایران به این کشورها باعث شده، هزینه‌های حمل‌ونقل کاهش یابد و کالا‌های ایرانی سریع‌تر و ارزان‌تر به بازار‌های این کشورها برسد. علاوه بر این، روابط فرهنگی و تاریخی میان ایران و کشور‌های همسایه موجب تسهیل تبادلات تجاری و افزایش اعتماد میان طرفین شده است.
۲. بازار‌های گسترده و نیاز به کالا‌های ایرانی
کشور‌های همسایه ایران با بازار‌های بزرگ و نیاز‌های متنوع به کالا‌های ایرانی، به‌ویژه در بخش‌های مواد غذایی، مصالح ساختمانی، تجهیزات صنعتی، نفت و پتروشیمی، فرصت‌های تجاری زیادی را فراهم کرده‌اند. این کشورها به‌ویژه در شرایط اقتصادی دشوار جهانی، به دنبال شرکای تجاری مطمئن هستند و ایران می‌تواند به‌عنوان یک تأمین‌کننده معتبر و پایدار در این زمینه عمل کند.
۳. جلوگیری از وابستگی به غرب
با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که از سوی کشور‌های غربی علیه ایران اعمال می‌شود، تمرکز بر روابط تجاری با کشور‌های همسایه و آسیایی می‌تواند به ایران کمک کند تا از وابستگی به بازار‌های غربی رهایی یابد. این استراتژی می‌تواند، باعث کاهش فشار‌های اقتصادی و افزایش استقلال اقتصادی ایران شود.
۴. فرصت‌های اقتصادی منطقه‌ای
کشور‌های همسایه ایران، به‌ویژه چین و هند، به‌عنوان کشور‌های با اقتصاد‌های در حال رشد، فرصت‌های زیادی برای صادرات کالا‌های ایرانی به‌ویژه در زمینه صنایع پتروشیمی، نفت و گاز و کالا‌های مصرفی ایجاد کرده‌اند. علاوه بر این، طرح‌های توسعه‌ای همچون «یک کمربند، یک جاده» در چین و «شراکت استراتژیک» در هند، می‌تواند راه‌های جدیدی برای گسترش تجارت ایران با این کشورها ایجاد کند.
مقاصد عمده صادرات ایران که شامل کشور‌های همسایه مانند چین، عراق، امارات، ترکیه، افغانستان، پاکستان و هند می‌شود، نمایانگر این است که ایران می‌تواند با تمرکز بیشتر بر روابط تجاری با این کشورها، فرصت‌های جدیدی برای رشد اقتصادی ایجاد کند. در شرایطی که اقتصاد جهانی دستخوش تغییرات است و فشار‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها ادامه دارد، همکاری با کشور‌های همسایه نه تنها به‌عنوان یک ضرورت بلکه به‌عنوان یک فرصت برای ایران به شمار می‌رود. تمرکز بر این روابط می‌تواند نه تنها منجر به تقویت اقتصاد ایران شود، بلکه استقلال تجاری کشور را در برابر فشار‌های خارجی تضمین کند.
